Paaslach

‘De humor van de bijbel’, met die titel schreef mijn leermeester Okke Jager in 1954 (!) een prachtig boekje. Hij toonde hoe veel Bijbelverhalen onverwachte elementen, wendingen of omkeringen bevatten. Dat is bevrijdend. Humor zet je op het verkeerde been.

In kerkdiensten wordt weinig gelachen. Toch was er ooit (vanaf de Middeleeuwen) in de liturgie een speciale plek voor: met Pasen. De Paaslach. In de preek zat een grap of anekdote. Door samen uitbundig te lachen werd de vreugde van Pasen, de overwinning van het leven op de dood, die werd uitgelachen, gevierd.

Okke Jager toont hoe het Paasverhaal naar het evangelie naar Matteüs (28:4 en 5) ook absurditeit en humorvolle omkering bevat. De wachters bij het graf bijvoorbeeld, wiens taak het als soldaat was om te doden, worden zelf als doden. Hij schrijft dat de soldatendiscipline zover wordt doorgedreven ‘dat zelfs het bewaken van een dode iets heldhaftigs lijkt in plaats van iets lachwekkends’. Maar lachwekkend is het natuurlijk wel als je erover nadenkt, het bewaken van een dode…. De bewakers kunnen in het verhaal dan ook niet op post blijven, ze vluchten. Het geweld staat in zijn hemd. Er is geen toekomst meer voor. De baan is vrij voor zorgende liefde.

Ironie houdt een spiegel voor, zet wat zo vanzelfsprekend lijkt onder kritiek. Het trekt de menselijke pretenties in twijfel. Kierkegaard zegt dat het ‘de wereld verstoort door het bekende vreemd en het vreemde vertrouwd te maken.’

De Franse taalfilosoof Paul Ricoeur die veel onderzoek deed naar taal (wat maakt bijvoorbeeld van taal poëzie?) hield zich ook bezig met de grap. Hij ontdekte dat de grap taal is die speelt met verwachtingen. Je verwacht dat iets een bepaalde kant op gaat en dan ineens blijkt het door een absurde wending heel anders. En doet een schaterlach opkomen, die verbindt.  

De lach toont levenskracht en levensvreugde, door alle kwetsbaarheid en zwaarte heen. Ze legt zich daar niet bij neer. Humor als protest en aankondiging van nieuwe toekomst. Een aanmoediging tot opstaan en doorgaan.

Vrolijk Pasen gewenst!

Ineke